ప్రవాసం – 1

“Where shall I begin, your Majesty?”

“Begin at the beginning and go on till you come to the end: then stop”

– from Alice in the Wonderland

—-

ముందు మాట

శీర్షికలోనే సంగతంతా ఉంది కాబట్టి ఉపోద్ఘాతాలతో తినేయకుండా విషయంలోకి దూకుదాం. దానికి ముందో చిన్న మాట. చదువెప్పుడూ మొదట్లోనే మొదలెట్టాలనుకునే మహరాజులూ రాణులూ ముందుగా చదవాల్సినవి: ఉద్యోగ విజయం 1, ఉద్యోగ విజయం 2. ఎక్కడబడితే అక్కడ మొదలెట్టి ఎడాపెడా చదివేసే అలవాటున్నోళ్లకి నేనిచ్చే ఉచిత సలహాలేవీ లేవు.

మరో మాట: ‘ప్రవాసం’లో నాకు ఆపాదించుకునే కొన్ని విషయాలు నా స్నేహితుల జీవితాల్లోంచి తీసుకున్నవి కావచ్చు. కాబట్టి దీన్ని నా కథగా కాకుండా అమెరికాలో ఓ సగటు భారతీయ సాఫ్ట్‌వేర్ ఇంజనీర్ కథగా చూడండి.

—- —- —- —- —- —-

కిటికీ బయటి దృశ్యానికి నా గుండె ఝల్లుమంది. కింద, విమానం అడుగు భాగానికి తగుల్తుందా అనిపించేంత దగ్గరగా – క్షణక్షణానికీ మరింత దగ్గరౌతూ – పసిఫిక్ మహా సముద్రం.

ఇదేంటి! మరో నిమిషంలో లాండింగ్ అనగా అనుకోని అవాంతరమా? సముద్రంలో దించేస్తున్నారా కొంపదీసి? నాకు ఈత కూడా రాదే. టేకాఫ్ తీసుకున్నప్పుడు విమానవనిత ఇలాంటి సందర్భాల్లో ఏం చెయ్యాలో మూకాభినయంతో వివరించింది కానీ నేను వినిపించుకుంటేగా. హతవిధీ. ఇంటెనకే ఇండియన్ ఓషనుండగా ఇందాకా వచ్చి పసిఫిక్‌లో దూకాలా!

ఊపిరి బిగబట్టి ఒంట్లు లెక్కేస్తుండగానే దృశ్యం మారిపోయింది. సముద్రంలోకి చొచ్చుకొచ్చినట్లు, ఉన్నట్లుండి రన్‌వే మొదలయింది. వెనువెంటనే వెనుక చక్రాలు దాన్ని తాకిన చప్పుడు. ఆ వెంటనే ముందువీ.

—-

‘ఎస్-ఏ-ఎన్-జె-ఓ-ఎస్-ఇ …. శాన్‌జోస్’, అరడజను సార్లు నేనెళ్లబోయే ఊరు పేరు చెప్పీ చెప్పీ అలసిపోయి ఆఖరి ప్రయత్నంగా స్పెల్లింగ్ చెప్పాను విసుగ్గా నాకేసి చూస్తున్న ఇమిగ్రేషన్ అధికారితో.

‘ఓహ్. శాన్ హోసె’, అతని ముఖంలో రిలీఫ్. విసుగు స్థానంలో నవ్వు.

ఈనాడు పేపర్లోనూ తప్పులుంటాయని తెలుసుకున్న క్షణమది. శాన్‌జోస్ పదప్రయోగం వాళ్ల పుణ్యమే.

అమెరికాలో నేనేర్చుకున్న తొలి పాఠం: కొన్ని సందర్భాల్లో జె ని హెచ్ లా పలకాలి.

సీన్ కానరీ, మిఛెల్లీ, నికోలె, చెవర్లెట్ వగైరా పేర్లూ అలా పలక్కూడదని కాలక్రమంలో తెలిసింది.

—-

‘లేవు’

అమెరికాలో నా తొలి అబద్ధం – ‘సామానుల్లో పచ్చళ్లూ గట్రా ఉన్నాయా’ అన్న కస్టమ్స్ అధికారితో. అది బొంకని అతనికీ తెలుసు. నాలాంటివాళ్లనెందరిని చూసుంటాడో. ఐనా అడగటం వాళ్ల పని, సిగ్గు లేకుండా ‘లేవహో’ అనటం మన పని. దరిద్రం అదృష్టంలా తగులుకుంటే తప్ప ఇలాంటివి చూసీచూడకుండా వదిలేయటం వాళ్లకలవాటు. అమెరికన్ విమానాశ్రయాల్లో ఇది సర్వసాధారణ దృశ్యం.

కస్టమ్స్ కళ్లుగప్పి పచ్చళ్లు విజయవంతంగా స్మగుల్ చేసిన గర్వంతో ఛాతీ ఉబ్బుతుండగా, సూట్‌కేసుల ట్రాలీ నెట్టుకుంటూ అరైవల్స్ లాంజ్‌లోకి అడుగుపెట్టాను. అక్కడ నాకోసం చేతుల్లో దండల్తో ఎదురుచూస్తూ , డప్పులు వాయిస్తూ, చప్పట్లు చరుస్తూ, జేజేలు కొడుతూ  …. ఎవరూ లేరు.

ఉండరని ఇండియాలో ఉండగానే తెలుసు. ప్రయాణానికి ముందురోజు మా సంస్థాధినేత ఓ కాగితమ్ముక్క చేతిలో పెట్టి చల్లగా కబురు చెప్పాడు: ‘ఈ నంబర్‌కి ఫోన్ చేసి నువ్వే టాక్సీ పిలుచుకుని వెళ్లాలమ్మా’. మనకోసం ఎయిర్‌పోర్టులో ఘనస్వాగతం పలికేవాళ్లెవరూ ఉండరని తెలిస్తే మా ఇంట్లోవాళ్లు నా అమెరికా ప్రయాణం రద్దు చేసినా చేస్తారు. ఇన్నేళ్లొచ్చినా నేను ఒంటరిగా ఎక్కడికీ వెళ్లలేనని వాళ్ల ప్రగాఢ విశ్వాసం! అందుకే, శాన్‌ఫ్రాన్సిస్కోలో నాకోసం కంపెనీవాళ్లు మేళతాళాలతో ఎదురొచ్చి వీరగంధం దిద్ది ఊరేగింపుగా తీసుకెళతారని ఇంట్లోవాళ్ల చెవుల్లో ఈ సీజన్లో దొరికే పూలన్నీ పెట్టొచ్చా.

జేబులోంచి ఫోన్‌నంబరున్న కాగితం తీసుకుని దగ్గర్లో కనపడ్డ ఫోన్ బూత్‌వైపు నడిచాను.

—-

శాన్‌ఫ్రాన్సిస్కో విమానాశ్రం నుండి పాతిక మైళ్ల దూరంలో ఉంది సిలికాన్ వ్యాలీకి రాజధానిగా పేరొందిన శాన్ హోసే అనబడే శాన్‌జోస్ నగరం. ఆ నగరానికి దక్షిణ సరిహద్దులో ఉంది డెన్ అని మేం ముద్దుగా పిలుచుకునే మా కంపెనీ అతిధి గృహం. ఉద్యోగార్ధులై వలసొచ్చిన నాలాంటి పక్షులు తాత్కాలికంగా తలదాచుకోటానికి కంపెనీవారు ఏర్పాటు చేసే బస అది. తాత్కాలికం అనేదానికి, ఉండేవారిని బట్టి, ఏడు రోజుల నుండి ఏడాది దాకా అనే అర్ధముండొచ్చు. నాకది ఇరవయ్యొక్క రోజులయింది.

ఆ మూడువారాలూ నా దినచర్య దాదాపు ఏకరీతిన సాగింది. డెన్‌లో అప్పటికే నాలాంటి పక్షులు మరో నాలుగున్నాయి. వాటిలో మూడు ఆంధ్రావి కాగా నాలుగోది అరవ పచ్చి. అందరి ధ్యేయమూ ఒకటే: వీలైనంత త్వరగా ఉద్యోగం తెచ్చుకుని డెన్ నుండి ఎగిరిపోవటం.

డెన్‌లో ఉన్నది ఒకటే ఫోన్. ఎవరికి ఇంటర్వ్యూ కాల్ వచ్చినా దానికే. అదెప్పుడు మోగుతుందా అని అందరం దాని చుట్టూ ఈగల్లా మూగి ఎదురుచూస్తుండేవాళ్లం. మా పరిస్థితి పెళ్లిచూపులకి ముస్తాబై కూర్చున్న పడుచు పిల్లలా ఉండేది (ఇది చాలా గౌరవప్రదమైన పోలిక. ఇంకో పోలికా ఉంది. అదిక్కడ రాస్తే బాగోదు). ఉదయం తొమ్మిది నుండి సాయంత్రం ఐదు దాకా ఆ ఎదురుచూపులు. రోజుకి నాలుగైదు సార్లు ఫోన్ మోగేది. మోగినప్పుడల్లా ‘నాకే ఇంటర్వ్యూ కాబోలు’ అని అందరూ ఆశ పడటం, ఎవరో ఒకరు తప్ప మిగతావాళ్లంతా భంగపడటం – ఇదీ తంతు.

సాయంత్రం ఐదింటికి దుకాణం కట్టేశాక – ఆ రోజుకిక ఫోన్ కాల్స్ రావని రూఢి చేసుకున్నాక – లేచి హడావిడిగా తయారై పొలోమంటూ దగ్గర్లో ఉన్న పబ్లిక్ లైబ్రరీకి బయల్దేరేవాళ్లం. అప్పటికింకా ఇంటింటా ఇంటర్నెట్ అందుబాట్లో లేదు. ఉచితంగా ఇ-మెయిళ్లు చూసుకోవాలంటే పబ్లిక్ లైబ్రరీలే గతి. వీటిలో ఇంకో సదుపాయం కూడా ఉండేది: ఒక్కొక్కరూ ఫ్రీగా పది కాగితాల మీద అవసరమైనవి ప్రింట్ తీసుకోవచ్చు. మేం ఐదుగురం కలిసి ముందూ వెనకా కలిపి వంద పేజీల దాకా సాఫ్ట్‌వేర్ గైడ్సూ గట్రా అచ్చేసుకుని వచ్చేస్తుండేవాళ్లం. ఇవన్నీ కాక, పైసా ఖర్చు లేకుండా కావలసినన్ని కంప్యూటర్ పుస్తకాలు అరువు తెచ్చుకునే సౌలభ్యం ఉండనే ఉంది.

ఇంతకీ, లైబ్రరీకి వెళ్లేటప్పుడు మా బృందం సోకు చూసి తీరాల్సిన విషయం.

అమెరికాలో అన్ని ప్రాంతాల్లోనూ చలి విరగదీస్తుందనే అపోహతో అమీర్‌పేట చౌరస్తాలో రెండో మూడో వేలు పోసి కొనుక్కొన్న తోలు జాకెట్ తలా ఒకటుండేది మా దగ్గర. జెర్కిన్స్ అనేవాళ్లం వాటినప్పట్లో. అందరమూ అవి తొడుక్కుని ఠంచన్‌గా సాయంత్రం ఐదున్నరకి – శత్రువులకి స్పాట్ పెట్టటానికి బయల్దేరిన గ్యాంగ్‌స్టర్లకి మల్లే – డెన్ నుండి బిలబిలా బయటికొచ్చేవాళ్లం. మాలో ఓ తమిళ తంబి ఉండేవాడన్నాను కదా. అతని పేరు శక్తివేల్. ఐదూ రెండు ఎత్తుతో అందర్లోకీ పొట్టివాడతను. మోకాళ్ల కిందకుండే పొడవాటి తోలు జాకెట్లో మునిగిపోయి పొట్టి బాస్ శక్తివేల్ ఠీవిగా కాలరెగరేసి తలెత్తుకు నడుస్తుండగా, అతనికి ముందో ఇద్దరు ఎస్ బాస్‌లూ, వెనకో ఇద్దరు ఎస్కార్టులూ నడుస్తూ – రాజు వెడలె రవి తేజములలరగ కుడి ఎడమల డాల్ కత్తులు మెరయంగా తరహాలో – లైబ్రరీకేసి సాగిపోయేవాళ్లం. ఏ హార్లీ డేవిడ్‌సన్ మోటార్ సైకిల్ చోదకులో తప్ప సాధారణ మానవుడెవడూ అలాంటి తోలు జాకెట్ తొడుక్కుని అమెరికా వీధుల్లో నడవడని తెలవటానికి చాన్నాళ్లే పట్టింది. అప్పట్లో మాత్రం అందరూ మమ్మల్నేదో గ్రహాంతరవాసుల్లా ఎందుకు చూసేవారో అంతుపట్టేది కాదు.

గ్రహాంతరవాసుల ప్రస్తావనెటూ వచ్చింది కాబట్టి పనిలో పనిగా ఏలియన్స్ గురించో ముక్క. మాలాంటి వలస పక్షులకి అమెరికన్ సర్కారు వారిచ్చే అధికారిక నామం ‘ఏలియన్స్’. ఇందులో మళ్లీ రెండు రకాలు: లీగల్ ఏలియన్స్ మరియు ఇల్లీగల్ ఏలియన్స్. ఆ తేడా వివరించక్కర్లేదనుకుంటా. హాలీవుడ్ సినిమాల్లో గ్రహాంతరవాస ఏలియన్స్‌ని దుష్ట దురాక్రమణదార్లుగా చిత్రీకరించటం వెనక, అమెరికన్ ప్రజానీకంలో వలసదారులపై విద్వేషం రగిల్చే ఉద్దేశం దాగుందనేదో కుట్ర సిద్ధాంతం. నిజానిజాలు హాలీవుడ్ స్టుడియోలకెరుక. నేనైతే నమ్మను.

సరే, ఏలియన్సునొదిలేసి మళ్లీ కథలోకొస్తే, అమెరికాలో నాకు బాగా నచ్చేవాటిలో ఒకటి ఇక్కడి ప్రజా గ్రంధాలయాల వ్యవస్థ. తొమ్మిదిన్నర లక్షల జనాభా ఉండే శాన్ హోసె నగరంలో పంతొమ్మిది గ్రంధాలయాలున్నాయి. అవన్నీ కంప్యూటర్లద్వారా అనుసంధానించబడి ఉంటాయి. శాన్ హోసె నగరవాసులందరికీ – మాలాంటి విదేశీయులతో సహా -వీటిలోకి సభ్యత్వం ఉచితం. మనకి అవసరమైన పుస్తకాలు, వీడియోలు స్థానిక గ్రంధాలయంలో లేకపోతే, మిగిలిన పద్దెనిమిదిట్లో ఎక్కడున్నాయో కనుక్కుని మరీ తెప్పించిస్తారు. (శాన్ హోసె ఉదాహరణగా వాడినా, దేశంలో అన్ని చోట్లా గ్రంధాలయాలు ఇంచుమించుగా ఇలాగే పనిచేస్తాయి). వీటిలో పనిచేసేవాళ్లు కూడా ఎక్కువ మంది వాలంటరీగా సేవ చేసేవాళ్లే. ‘డబ్బే సర్వం అనుకునే దేశం’ అని అమెరికా మీద అప్పటిదాకా ఉన్న అభిప్రాయం ఇలాంటివాళ్లని చూసి తొలగిపోవటం మొదలయింది నాలో.

అన్నట్లు, శాన్ హోసె పబ్లిక్ లైబ్రరీలో కుప్పలు తెప్పలుగా రఫీ సాబ్ జమానా హిందీ సినిమా పాటల సీడీలు దొరకటం అప్పట్లో నాకు చాలా అబ్బురంగా తోచేది. అవన్నీ తెచ్చుకుని డెన్‌లో మాకున్న ఏకైక వినోద సాధనమైన పాత సీడీ ప్లేయర్లో మోత మోగిస్తుండేవాడిని.

(సశేషం)